Krasińscy

Wspomnienia Zygmunta Krasińskiego z wojny

(Wspomnienia napisane w 1974 r.)

​

Rodziców swoich znam tylko z opowiadania starszego rodzeństwa. Ojciec przez 18 lat mieszkał

i pracował w USA, mama nie chciała tam jechać. Po powrocie, na stałe, do kraju kupił nowe

gospodarstwo rolne w Zawidzu i tam się urodziłem. Zmarł w 1924 r., gdy miałem dwa lata, matka

zaś cztery lata później. Dalszym moim wychowaniem zajęła się starsza ode mnie o osiemnaście

lat siostra Stanisława i szwagier – Jakub Bolesław Lewandowski.

Po ukończeniu szkoły podstawowej w Zawidzu podjąłem w 1936 r., dzięki pomocy znajomego

inżyniera – Bronisława Łozińskiego, pracę w Zakładach Tele- i Radiotechnicznych w Warszawie

(PZTiR); uczęszczając jednocześnie do zawodowej szkoły metalowej przy ul. Otwockiej.

W Warszawie najpierw mieszkałem u mojej siostry Janiny Gołaszewskiej, o dwadzieścia jeden lat

starszej ode mnie, a następnie na stancji u stolarza – Stanisława Wiśniewskiego.

Okazało się, że był on bardzo postępowym człowiekiem. Informował mnie o aktualnej sytuacji

w ruchu robotniczym w Warszawie. Najprawdopodobniej był on członkiem jakiejś lewicowej organizacji.

Na pół roku przed wybuchem wojny z Niemcami cała młodzież zatrudniona w „Dzwonkowej”

wstąpiła na ochotnika do Przysposobienia Wojskowego, zdając sobie z tego sprawę, że możemy

być potrzebni podczas wojny. Przeszliśmy nawet dość gruntowne przeszkolenie wojskowe

włącznie z posługiwaniem się bronią. Czas szybko mijał. Na temat wojny mówiło się coraz

głośniej. Obserwowałem gorączkową mobilizację do wojska.

Spotkałem kilku znajomych zmobilizowanych do wojska, m.in. mojego o dziesięć lat starszego

brata Jana Krasińskiego, z którym zamieniłem dosłownie kilka słów, nie mieli czasu, jeszcze

tego samego dnia wysłani zostali na front pod Mławę.

Nasze przysposobienie wojskowe zajmowało się w tym czasie kopaniem rowów obronnych dla

wojska (skopaliśmy cały Park Skaryszewski), zbieraniem pieniędzy i różnych datków rzeczowych

na dozbrojenie armii. Ochranialiśmy poważniejsze obiekty przemysłowe itp.

Zapał jaki panował wśród młodzieży szybko prysnął. Nastąpiło rozczarowanie, kiedy zwróciliśmy się

do kierownictwa fabryki o wydanie broni i wcielenia nas do wojska. Oświadczono nam, że wróg nie

dotrze do Warszawy i nie ma w tej chwili takiej potrzeby. Fakt ten komentowano różnie m.in., że broni

nie otrzymamy ponieważ kierownictwo zakładu składa się z Niemców, a szczególnie podejrzewano

dyr. Technicznego inż. Gllas’a. Czy tak było faktycznie dowodów na to nie mam.

Dyrektor naczelny – Graf poinformował załogę, że przenosimy się do pracy w COP, ale każdy na własną

rękę. Podczas pierwszych nalotów na Warszawę zbombardowana została nasza fabryka, produkująca

m.in. na potrzeby obronne.

Przez płonący Garwolin, Kurów i Ryki, stale pod bombami dotarłem w wyznaczone miejsce lecz pracy

nie podjąłem, okazało się, że fabryka była nieczynna. Po powrocie do Warszawy zastałem już Niemców.

Dom, w którym mieszkałem, był zrujnowany przez bombę – rodzina Wiśniewskich wyprowadziła się na

wieś. Z ich synem, a moim rówieśnikiem, przewieźliśmy na rowerach do nich na wieś niektóre

odzyskane rzeczy: bieliznę, pościel itp.

W Warszawie przebywałem jeszcze kilka tygodni. Do Zawidza wróciłem w listopadzie, furmanką

wraz z Bolesławem Lewandowskim, który przywiózł żywność dla rodziny w Warszawie.

Jak wiadomo pow. Sierpecki wraz z całym Mazowszem Północnym wcielony został do Rzeszy.

Niemcy natychmiast przystąpili do organizowania aparatu policyjno-administracyjnego na

wysokich szczeblach. Zmieniono nazwy wszystkich miast i wsi na niemieckie, np. Sierpc nazywał

się – Sichelberg, a Zawidz – Hermenau. Zamknięto wszystkie polskie szkoły. Polaków wywożono

w głąb Niemiec na przymusowe roboty. Powstały dość liczne obozy pracy. W 1940 r. przez okres kilku

miesięcy siedziałem w obozie pracy w Sierpcu a później w Ciechanowie.

Każdy Polak musiał przestrzegać wydanych zarządzeń jak: godzina policyjna, kłanianie się Niemcom na ulicy, oddawanie nałożonych kontyngentów itp. Za nie przestrzeganie tych i innych nakazów stosowano kary cielesne, włącznie z pozbawieniem wolności i życia. W Zawidzu wysiedlono kilka rodzin polskich: Badurskiego Rocha, Szuszczewicza Konstantego i Feliksa, Bylińskiego, Komorowskiego, Kamińskiego, Giżyńskiego, dwóch braci Spłocharskich, Sosińskiego i innych. Wysiedlenia odbywały się na znanych powszechnie zasadach. Na ich miejsce przybyły rodziny niemieckie, wzmacniając siły miejscowej żandarmerii, wykorzystywano ich do rozpracowywania Polaków.

Wzmógł się terror. Nastąpiły aresztowania. Doznała tego najpierw inteligencja. W Zawidzu aresztowano następujące osoby: Olański Jan – kierownik szkoły, Lejman Stanisław – nauczyciel, Karpiński Dionizy – handlowiec, Obrębski Leon – gospodarz, Papierski – organista, Ksiądz – nazwiska nie pamiętam, Pokorski Kazimierz – gospodarz, Kozłowski Antoni – student Akademii Medycznej i innych, których nazwisk nie pamiętam. Wszyscy oni przebywali w obozach karnych i tam z wyjątkiem Kozłowskiego ponieśli śmierć.

W późniejszym okresie zostali aresztowani Żydzi z Zawidza i wywiezieni na punkt zbiorczy do Strzegowa, w sumie 16 osób.

Do wyzwolenia przebywałem w Zawidzu. Wkrótce znalazłem się w oddziale leśnym – ps. „Kora”, zajmując się sabotażem, niszczeniem niemieckiego majątku i transportów wojennych, pozyskiwaniem informatorów - nawet niemieckich, likwidacją konfidentów i współdziałaniem z innymi oddziałami partyzanckimi. Dalej na inne tereny zapuszczałem się w celach wywiadowczych, np. m.in. spełniałem misję w rejonie Gdańska, gdzie przy budowie lotniska wojennego zatrudnieni byli wysiedleni mieszkańcy Zawidza. Dzięki nim i innym jeńcom wojennym udało spenetrować się teren i uzyskać dokumentację techniczną obiektu.

Jednym z organizatorów oddziałów leśnych, a potem szefem sztabu na Okręg GL nr 18 (Płock, Sierpc, Płońsk, Lipno, Rypin, Ciechanów), został mój szwagier Bolesław Lewandowski, po którego na początku 1943 r. przybyło gestapo. Udało mu się uniknąć aresztowania, ale jego nazwisko było już wydrukowane na liście powieszonych nazajutrz 50 Polaków. Rozwścieczeni Niemcy wrócili wieczorem, zabrali jego żonę Stanisławę (moją siostrę) i dziewiętnastoletniego syna Zdzisława. Oboje przeszli przez katownie gestapo w Płocku i Pomiechówku, potem Majdanek, Ravensbruck i Buchenwald. Oboje przeżyli wojnę, ale Zdzisław niestety nie dał sobie rady psychicznie i odebrał sobie życie wkrótce po wyzwoleniu.

Siostra moja Stanisława w styczniu 1952 r. była delegatem na Międzynarodowy Zjazd Więźniów Politycznych w Warszawie, w którym uczestniczyli więźniowie z dziewiętnastu państw.

Okres wojny, ciągłe zagrożenie i walka z niemieckim okupantem, odcisnęły piętno na naszym życiu, kraju i podejściu do wielu istotnych spraw. Po wyzwoleniu nadszedł czas na kontynuację nauki, pracę i budowę życia rodzinnego.

​