Krasińscy

Źródło: http://www.malawies.webd.pl/dziejewsi.html

Dzieje wsi gminy Mała Wieś

Dzieje osadnictwa na terenach nadwiślańskiej gminy Mała Wieś sięgają epoki kamienia.

W średniowieczu istniała  już większość wsi, budowano pierwsze drewniane kościoły (parafie w Orszymowie i Zakrzewie) oraz grody, których pozostałości - kopce ziemne można oglądać w Orszymowie i Wilkanowie. Okoliczne wioski, jak całe Mazowsze, dzieliły losy piastowskiej i jagiellońskiej Polski.  (…)

(…)

NAKWASIN

Wieś była gniazdem bardzo znanej i zasłużonej rodziny szlacheckiej Nakwaskich herbu Prus II. W dokumentach po raz pierwszy wzmianka o niej pojawia się w 1363 r., pod tą datą został wymieniony rycerz Krczon, a w początkach XV w. Budek z Nakwasina. Pod koniec XV stulecia Stanisław z Nakwasina był wikariuszem wieczystym płockim i prepozytem pułtuskim. Nazwę wsi zapisywano w średniowieczu jako Naquassino, Naquasschino, Naqwassino. (…) W początku XIX w. wieś była jedną z wielu dziedzicznych wsi Franciszka Salezego Nakwaskiego, (…) Wieś składała się z 18 gospodarstw, niegdyś była tu karczma. W dobrach Nakwaskich znajdował się sad, wiatrak i las z rzadkimi w owych czasach w tej okolicy drzewami jesionowymi. W pierwszej połowie XIX w.  założono tu park krajobrazowy. Prócz dworu znajdowała się w nim również kaplica.

Rodzina Nakwaskich, jedna z zamożniejszych w tej części Mazowsza, znana była szczególnie w końcu XVIII i początkach XIX w. z działalności politycznej, patriotycznej i literackiej. (…) Przed I wojną światową Nakwasin liczył prawie 290 mieszkańców i należał do Jerzego Bogusławskiego- Nakwaskiego, potem do Szymanowskich. W 1915 r. wycofujący się przed Niemcami Rosjanie spalili dwór, folwark i 23 gospodarstwa. Po II wojnie światowej w zabudowaniach podworskich istniała szkoła.

(…)

ORSZYMOWO

W średniowiecznych dokumentach nazwa wsi pojawia się po raz pierwszy w 1254 r. jako własność podkomorzego książęcego Damiana. Jedną z najwcześniej wymienianych postaci był też Arnold, dziekan z Orszymowa, wspominany w roku 1316. Nazwę miejscowości zapisywano jako Rsimovich, następnie jako Orsimowicz, Orsymowo, Orschinowo. Przez długi okres Orszymowo było wsią książęcą, a następnie królewską. Dzieje Orszymowa są jednak znacznie dłuższe. Prawdopodobnie od XI wieku istniał tu gród książęcy. W 1258 r. Orszymowo zostało zdobyte i zniszczone przez Litwinów pod wodzą księcia Trojnata . Od średniowiecza istniał tu drewniany kościół, a w XIV w. dokumenty po raz pierwszy wymieniają parafię orszymowską. Wieś przy dawnym grodzie i kościele rozwijała się pomyślnie. Już w początkach XV w. istniała tu karczma. (…) Drewnianych świątyń było tu przez wieki kilka, zaś w 1825 r. rozpoczęła się kilkuletnia budowa murowanego kościoła pod wezwaniem św. Floriana z fundacji Floriana Lasockiego. Przez kolejne stulecie dobudowano wieżę, fasadę, boczne kaplice, prezbiterium i zakrystię. Wnętrze świątyni zdobią liczne tablice epitafijne, obok znajduje się grób rodziny Małowieskich, kilka XIX-wiecznych nagrobków można zobaczyć również na pobliskim cmentarzu. Przed I wojną światową powstała nowa murowana plebania. W początkach XIX w. wieś liczyła 23 domy, a wiek później, gdy była własnością Tadeusza Sokolnickiego, miała 256 mieszkańców. W latach 1905-06 w orszymowskiej szkole miały miejsce wystąpienia przeciw rosyjskiemu zaborcy. (…) I wojna światowa przyniosła wiosce liczne zniszczenia (…) W lipcu 1915 r. wycofujące się wojska carskie spaliły część folwarku i zmusiły ludność do masowej ucieczki aż pod Warszawę. Szczęśliwie ocalał kościół, zaborcy nie wywieźli również dzwonów, które w kilku pobliskich parafiach przetopiono na potrzeby wojska. Śladami nowszej historii są mogiły na parafialnym cmentarzu - poległych w wojnie z bolszewikami w 1920 r. i działaczy podziemia z II wojny światowej. Zwraca uwagę grób Jana Jaroszka, pochodzącego z Orszymowa szefa sztabu zgrupowania „Chrobry II” w Powstaniu Warszawskim.

(…)

ŚWIĘCICE

W średniowiecznych przekazach nazwa wsi po raz pierwszy wymieniona została w 1416 r. Nazwę miejscowości zapisywano wtedy jako Swanczino, Swyanczicze, Swanczicze, Sviaczicze, Swączicze. Jednak badania archeologiczne z początków XX w. świadczą o tym, że dzieje Święcic zaczęły się znacznie wcześniej. Istniało tu cmentarzysko w obudowach kamiennych zapewne w XI lub XII w. W źródłach z XV w. zachowały się informacje na temat kilku miejsc we wsi, między innymi części zwanych Nowina i Nart, lasu dębowego, wody nazywanej Kierz oraz strumienia płynącego od Święcic.

Wieś przez wieki składała się z kilku części, zwykle znajdowały się one w rękach różnych właścicieli. (…) Święcice w początkach XV w. były własnością Boleściców (Jastrzębców). W początkach XIX w. wioska składająca się z 13 domów z ogrodem i lasem należała do Kajetana Nakwaskiego, przedstawiciela zamożnej i znanej na Mazowszu rodziny szlacheckiej. Niegdyś w dobrach święcickich znajdowała się również karczma. W początkach XX w. folwark stanowił własność  Stefana Biesiekierskiego. (…) następnie do wybuchu II wojny światowej był własnością W. Chojnackiego. (…)

I wojna światowa przyniosła Święcicom wielkie zniszczenia, podobnie jak wielu okolicznym wsiom. W 1915 r. uciekający przed Niemcami Rosjanie spalili folwark i 17 gospodarstw. Spowodowali też masową ucieczkę mieszkańców - uciekinierzy docierali aż pod Warszawę.

(…)

ZAKRZEWO

Ta nadwiślańska wieś jest znana ze źródeł pisanych od 1400 r. W średniowieczu nazwę miejscowości zapisywano jako Zacrzewo, Zakrzewo Maior, Zakrzewo Minor - a więc już wtedy wyróżniano dwie części wsi. Kościół parafialny w dokumentach po raz pierwszy wymieniony został w 1495 r., ale parafia w Zakrzewie istniała zapewne znacznie wcześniej, być może w XII-XIII w. Źródła z końca XV w. wspominają o sporze o kościół toczącym się między kasztelanem wyszogrodzkim, a kanonikiem płockim. Przez wieki wieś wiele razy zmieniała właścicieli. Należała do Lasockich, od XVIII w. dobra w Zakrzewie posiadali Nakwascy, rodzina znana i zasłużona na Mazowszu, potem Krajewscy. W początkach XIX w., gdy wieś była dziedziczną posiadłością Leonarda Lasockiego, liczyła 14 domów. (…) Dawne zabudowania dworskie po przebudowie są dziś siedzibą Domu Pomocy Społecznej.

Istniejący do dziś drewniany kościół parafialny ufundowali Lasoccy w 1620 r. W jego wystroju warto zwrócić uwagę na późnogotycką XVI-wieczną scenę Ukrzyżowania na belce tęczowej z Matka Boską Bolesną i św. Janem Ewangelistą oraz barokowy ołtarz. Stary cmentarz grzebalny położony jest tuż przy kościele. Taka lokalizacja, niegdyś powszechna, dziś jest bardzo rzadko spotykana. Oprócz kilku starszych nagrobków na cmentarzu znajduje się m.in. mogiła harcerzy poległych w II wojnie światowej. (…)

Jedna z części Zakrzewa jest przez mieszkańców nazywana Holendry. Nazwa jest śladem dawnego typu osadnictwa zwanego „olęderskim”, znanego z wielu, zwłaszcza nadwiślańskich, miejscowości w Polsce. Docierało ono w te rejony już od XVII/XVIII w. „Olędrzy” w rzeczywistości nie musieli pochodzić z Niderlandów, jednak wzorowali się na zachodnich sposobach gospodarowania. (…)

Dziś śladem dawnego osadnictwa są głównie polne drogi gęsto obsadzone wierzbami.

 Andrzej Jeznach

​